Eerste stadsuitbreiding
door Ed Hupkens
Sinds oktober 2006 publiceert de Werkgroep Toponymie vrijwel iedere week in het Stadsblad een cultuurhistorisch stukje over een straat, steegje, hofje of plein. Tot nu toe ging het uitsluitend om straten en stegen uit de Bossche binnenstad met haar historische, veelal middeleeuwse stratenpatroon. Inmiddels zijn 186 stukjes geplaatst, de binnenstad is nu als het ware 'afgerond'. Vanaf vandaag richt de serie Toponymie zich op de straten van de eerste, grote stadsuitbreiding, 't Zand.
Als vestingstad werd 's-Hertogenbosch eeuwenlang belemmerd in zijn groei. De stad was omsloten door stadswallen en grachten. Daarbij werd zij ook nog omringd door laag, moerassig gebied waarop uit militair-strategische overwegingen niet gebouwd mocht worden. Met de Vestingwet van 1874 verloor 's-Hertogenbosch zijn status als vestingstad, de stad kon zich eindelijk bevrijden van 'het stenen korset der vestingwerken'. Ondanks het nijpend tekort aan bouwgrond in de binnenstad, met dito schrijnende omstandigheden in de volkshuisvesting, gaf het stadsbestuur toch eerst voorrang aan het oplossen van een ander probleem: het watervrij maken van de stad. Iedere winter was sprake van forse wateroverlast. Door zware overstromingen in 1879-1880 liep de stad zelf onder water. Op de Grote Hekel werd een groot stoomgemaal gebouwd, waardoor het waterpeil vanaf 1884 in de binnenstad beheersbaar werd. Nu was eindelijk de weg vrij om aan de zo dringend gewenste stadsuitbreiding te beginnen. Stadspoorten werden geslecht, stadswallen afgegraven. De stadsmuren echter bleven grotendeels behouden, omdat die tevens een waterkerende functie hadden. De eerste stadsuitbreiding sinds de middeleeuwen werd gepland aan de westzijde van de stad.
| |
Stadsblad woensdag 19 januari 2011
.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Gemaalgebouwtje bij de Grote Hekel<br><b>Datering:</b> maart 1965<br><b>Fotograaf:</b> Onbekend<br><b>Nummer:</b> 0003761<br><b>Bron:</b> Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch]")